Một trong những thắc mắc lớn nhất về Covid-19 chính là tại sao virus gây bệnh nhẹ hơn ở người này nhưng có thể gây tử vong ở người khác. Trong nhiều trường hợp, rủi ro xấu nhất xảy ra lại do chính “bão cytokine” từ hệ miễn dịch của cơ thể chứ không phải do virus. Vì vậy việc ngăn chặn cơn bão cytokine được cho là giải pháp làm tăng hiệu quả điều trị ở người bệnh nhiễm Covid-19.
Bão cytokine - Tác nhân gây tử vong ở bệnh nhân Covid-19
Cytokine là một nhóm protein được sản xuất và phóng thích bởi các tế bào miễn dịch, đóng vai trò là chất trung gian trong phản ứng viêm và điều hòa giữa các tế bào trong cơ thể.
Bão cytokine hay hội chứng giải phóng cytokine xảy ra khi mầm bệnh từ bên ngoài xâm nhập, cơ thể sẽ kích thích hệ miễn dịch sản sinh một loạt chất trung gian thúc đẩy hình thành phản ứng viêm, nhằm tiêu diệt loại bỏ mầm bệnh. Tuy nhiên, khi mầm bệnh quá mạnh hoặc quá mới, sự giải phóng các chất trung gian gây viêm diễn ra mạnh mẽ, trở thành phản ứng gây hại dẫn đến rối loạn và suy sụp hoạt động chức năng của nhiều cơ quan trong cơ thể.
Lúc này, bệnh nhân sẽ mắc hội chứng giải phóng cytokine và có nhịp tim đập nhanh bất thường, sốt, tụt huyết áp, co giật, nhức đầu...
Thời gian gần đây, bệnh nhân Covid-19 ghi nhận ở cộng đồng đều rơi vào tình trạng nặng và chủ yếu là người cao tuổi, có bệnh nền. Theo ghi nhận chỉ sau 2 ngày, bệnh nhân diễn biến nặng và phải thở máy.
Ở người bệnh nhiễm Covid-19, bão cytokine đổ bộ vào vị trí viêm ở các phế nang, gây vỡ phế nang dẫn đến viêm phổi, thiếu hụt oxy trong máu và cuối cùng gây ra phản ứng miễn dịch hệ thống, đẩy cơ thể vào tình trạng bị kiệt sức.
Lượng cytokine được sản xuất để đáp ứng với nhiễm Covid-19 cao hơn khoảng 50 lần so với nhiễm virus Zika hoặc siêu vi trùng West Nile, đặc biệt là ở bệnh nhân có bệnh lý nền. Điều này lý giải vì sao việc điều trị lại gặp nhiều khó khăn ở những người bệnh này.
Đối với bệnh nhân Covid-19 nhẹ, cách tốt nhất để ngăn chặn sự xuất hiện của bão cytokine là tăng cường hệ miễn dịch. Các biện pháp người bệnh có thể thực hiện bao gồm:
- Ngủ đúng giờ, và đủ 7-8 tiếng/ngày
- Ăn đủ chất dinh dưỡng gồm protein, chất béo, carbohydrate...
- Dinh dưỡng nên đa dạng, tăng cường bổ sung trái cây, rau củ...
- Luyện tập thể dục nhẹ nhàng
- Ngăn nhiễm khuẩn bằng cách súc họng bằng nước muối ấm và rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước hoặc nước rửa tay khô có cồn sau khi tiếp xúc với đồ vật, tay nắm cửa, sau khi đi vệ sinh..
Dexamethasone làm giảm nguy cơ tử vong ở bệnh nhân mắc Covid-19
Theo hội đồng Hướng dẫn điều trị Covid-19 của Hoa Kỳ, tác dụng chống viêm mạnh mẽ của Dexamethasone có thể làm dịu cơn bão cytokine, ở những bệnh nhân mắc Covid-19 nặng. Sử dụng Dexamethasone 6mg mỗi ngày, tối đa 10 ngày, làm giảm tỷ lệ tử vong sau 28 ngày.
Kết quả nghiên cứu của các bác sĩ ở Vương quốc Anh gần đây nhất cho thấy thuốc Dexamethason giảm 1/3 tỷ lệ tử vong ở những bệnh nhân Covid-19 phải dùng máy thở; giảm 1/5 tỷ lệ tử vong ở người bệnh phải thở oxy. Một số nước khác như Nga và Nhật Bản đã bắt đầu đưa thuốc này vào điều trị cho bệnh nhân nhiễm Covid-19.
Tuy nhiên đây là một loại thuốc chống viêm và ức chế miễn dịch mạnh, dùng chữa trị cho các bệnh nhân Covid-19 ở thể nặng hiệu quả nhưng lại không có tác dụng đối với bệnh nhân thể nhẹ cũng như điều trị dự phòng. Bởi thuốc Dexamethasone không tiêu diệt được virus, ngược lại loại thuốc này còn có thể "tạo điều kiện cho sự nhân lên của virus trong cơ thể người". Do vậy thuốc cần được chỉ định của bác sĩ, người bệnh tuyệt đối không tự ý mua, tích trữ thuốc với mục đích phòng hay điều trị bệnh.
Khi một cơn bão cytokine xảy ra, cho dù ở người bệnh Covid-19 có bệnh lý nền hay là người khỏe mạnh đều để lại hậu quả nặng nề cho người bệnh và gây khó khăn tới quá trình điều trị. Làm dịu bão cytokine là giải pháp làm thuyên giảm triệu chứng và mở ra một hướng điều trị tích cực hơn cho người bệnh.
Nguồn: webmd.com nih.gov sciencedaily
